“वनतारा: संरक्षणाच्या मुखवट्यामागचा कार्बन साम्राज्याचा खेळ?”

जगातील हवामान बदलाच्या लढाईत कार्बन क्रेडिट हे उद्याचे सर्वात महागडे चलन ठरणार आहे—आणि गुजरातच्या जामनगरमध्ये उभा राहिलेला ३,००० एकरांचा ‘वनतारा’ प्रकल्प हा त्याच बाजारातील भविष्यातील सुवर्णतिजोरी असू शकते. ‘वन्यजीव संरक्षण’ आणि ‘पर्यावरण संवर्धन’ या गोंडस शब्दांच्या आड, एका खाजगी साम्राज्याच्या हद्दीत जंगल, पाणी आणि जीवसृष्टीचा ताबा घेतला जातो आहे—आणि जग, देश, सरकार हे शांतपणे बघत आहेत.

कार्बन क्रेडिटच्या व्यापारातून अब्जावधी डॉलर कमावले जाऊ शकतात. अशा परिस्थितीत, इतक्या मोठ्या प्रमाणात खासगी जंगल आणि नैसर्गिक संसाधनांवर ताबा म्हणजे भविष्यातील कार्बन करन्सीवर एकहाती नियंत्रण. वनतारा केवळ जंगलापुरते मर्यादित नाही—येथे शुद्ध पाण्याचे साठे देखील आहेत, आणि अंदाजानुसार २०४० नंतर पाणी हे तेलापेक्षाही अधिक महाग होणार आहे. त्या वेळी अशा मालकांकडे कायदेशीर हक्क राहतील असे बोलले जाते.

३२ देशांतून आणलेले ३९,००० हून अधिक प्राणी, त्यात गोरिलासारख्या दुर्मिळ प्रजाती—ही फक्त प्रदर्शनाची कलाकृती आहे की भविष्यातील DNA डेटाबेस? बायोटेक, फार्मा आणि क्लोनिंग इंडस्ट्रीत यांचा वापर करून प्रचंड नफा मिळवण्याची शक्यता तज्ज्ञ मांडतात. त्यामुळे हा प्रकल्प कंझर्वेशन की बायोलॉजिकल कॅपिटलीझम—हा सवाल उभा राहतो.

वन, हवा, पाणी—जीवसृष्टीचे खाजगीकरण होत असताना सरकारी, प्रशासकीय आणि आंतरराष्ट्रीय संस्था याकडे दुर्लक्ष करत आहेत. जेव्हा संसाधने संरक्षणाच्या नावाखाली बंदिस्त केली जातात, तेव्हा ती संरक्षणाची हमी नसते—तर भविष्यातील नियंत्रणाचे हत्यार असते.